Działania edukacyjno – profilaktyczne wdrażamy w naszych szkołach już w momencie rozpoczęcia nauki, zgodnie z powiedzeniem: „czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci”. Dlatego też, uznaliśmy, że jesień to najlepszy czas, aby uczniowie, zarówno ci rozpoczynający, jak i kończący naukę w szkole podstawowej, mogli uczestniczyć w spotkaniach warsztatowych z zakresu profilaktyki uzależnień.
Najmłodsze dzieci, z klas I-III, ze wszystkich czterech szkół, podczas zajęć pn. „Zakazany owoc” dowiedziały się o zgubnym wpływie stosowania używek, takich jak papierosy bądź alkohol. W formie warsztatów uczyły się również ostrożności w kontakcie z nieznanymi osobami częstującymi je słodyczami czy napojami. Poruszony był także temat zdrowego odżywiania oraz przedstawione zostały konsekwencje częstego spożywania ,,śmieciowego” jedzenia.
Zajęcia były urozmaicone aktywnością plastyczną, a także przywoływaniem scen z popularnych bajek (np. Królewny Śnieżki). Wszystko to sprawiło, że dzieci otrzymały w przystępnej formie wiedzę na temat szkodliwości zdrowotnej używek oraz niewłaściwych nawyków żywieniowych.
Natomiast starsze dzieci, z klas VII-VIII były uczestnikami warsztatów pn. „Debata”. Jest to program rekomendowany przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, którego podstawy teoretyczne opierają się na koncepcji substancji torujących drogę (Kandel, 1992), która opisuje następujące po sobie fazy używania substancji psychoaktywnych przez młodzież. Pierwszymi i najbardziej dostępnymi substancjami psychoaktywnymi, po które sięgają nastolatkowie są napoje alkoholowe (głównie piwo). Większość młodych osób poprzestaje na tym, jednak część z nich w sposób fazowy sięga po następne substancje. Stąd program jest nastawiony przede wszystkim na opóźnienie inicjacji alkoholowej wśród nastolatków, co ma ich chronić przed negatywnymi konsekwencjami picia alkoholu i rozwojem innych zachowań ryzykownych. Autorzy programu odwołują się też do teorii uzasadnionego działania (Ajzen, Fishbein, 1980). W myśl tej teorii czynnikiem ryzyka używania substancji psychoaktywnych jest przekonanie o znacznym ich rozpowszechnieniu i dużym stopniu społecznej akceptacji dla tego typu zachowania. Zgodnie z ww. założeniami teoretycznymi oraz teorią czynników ryzyka i chroniących (Hawkins, i wsp. 1992) w programie „Debata” wzmacniane są następujące czynniki chroniące: kontakt z dorosłym mentorem prezentującym poparcie dla postawy abstynencji, akceptacja dla szkoły jako środowiska promującego zdrowy styl życia, moralne aspekty trzeźwości. Ponadto modyfikowane są błędne przekonania normatywne na temat alkoholu.
W programie wykorzystane są następujące strategie profilaktyczne:
- kształtowanie i wzmacnianie norm przeciwnych piciu alkoholu przez dzieci i młodzież,
- konfrontowanie cenionych wartości z ryzykownymi zachowaniami,
- przekazywanie wiedzy na temat konsekwencji zachowań,
- „osobiste postanowienie” (bez finalizacji w toku zajęć).
Ponadto program nawiązuje do teorii reaktancji (teorii oporu psychologicznego), by uwzględnić w programie znaczenie prawa do podejmowania samodzielnych decyzji o abstynencji.
W „Debacie” wykorzystuje się metody interaktywne, odwołujące się do dialogu motywującego. Scenariusz zajęć składa się z logicznie powiązanych ze sobą elementów, które mają charakter dyskursu. Należą do nich:
- tworzenie klimatu wspólnoty i ustalenia zasad pracy obowiązujących na zajęciach,
- sondaż, którego celem jest modyfikowanie przekonań normatywnych,
- przekaz wiedzy na temat alkoholu etylowego i historii jego używania,
- „burza mózgów” na temat korzyści i szkód związanych z używaniem alkoholu, której celem jest zmiana stereotypów oraz zweryfikowanie mitów związanych z alkoholem,
- proste scenki dramowe ilustrujące negatywne konsekwencje/straty związane z piciem alkoholu,
- zabawy dydaktyczne,
- promowanie zabawy bez alkoholu (wykorzystanie skeczu),
- praca grup nad „tym co nas może chronić”,
- osobiste świadectwo prowadzącego zajęcia jako dorosłego abstynenta,
- sesja odpowiedzi na ewentualne pytania,
- podsumowanie.
Warsztaty były przeprowadzone przez wykwalifikowanych trenerów, kompetentnych i doświadczonych. W opinii dyrektorów, wychowawców, a przede wszystkim uczniów zajęcia były atrakcyjne, urozmaicone, zawierały rzetelne informacje i z pewnością zostaną wpisane w przyszły harmonogram działań profilaktycznych w naszym mieście.
Wydział Oświaty, Kultury i Opieki
Monika Lewandowska
